Khoảng tham chiếu của một xét nghiệm là một khoảng giá trị, gồm giới hạn trên và giới hạn dưới, được xây dựng dựa trên các nghiên cứu đánh giá ở quần thể những người khỏe mạnh. Trước đây, thường được gọi là “giá trị bình thường”.
Khi có kết quả xét nghiệm, kết quả đó sẽ được so sánh với khoảng tham chiếu, xem có “nằm trong” hay “nằm ngoài” khoảng tham chiếu không, để xác định tình trạng sức khỏe hiện tại là khỏe mạnh (kết quả nằm trong dải) hay bất thường (kết quả nằm ngoài dải). Khi đánh giá kết quả xét nghiệm cần chú ý các yếu tố về tuổi, giới tính, bệnh phẩm (máu, nước tiểu, dịch não tủy,…), tình trạng trước lấy mẫu (nhịn đói, vận động mạnh,..), các yếu tố này góp phần làm thay đổi khoảng tham chiếu, nếu không sử dụng phù hợp có thể đánh giá lầm kết quả xét nghiệm.
Có ba điều quan trọng cần nhớ về khoảng tham chiếu, đó là:
Kết quả xét nghiệm bình thường, nhưng có thể là bất thường ở phòng xét nghiệm khác: Điều này có nghĩa là nếu thực hiện xét nghiệm ở đâu thì cần đánh giá kết quả xét nghiệm dựa trên khoảng tham chiếu ở đó cung cấp. Bởi giữa các phòng xét nghiệm khác nhau sẽ sử dụng khoảng tham chiếu khác nhau, sở dĩ như vậy bởi vì:
- Thiết bị phân tích khách nhau: thiết bị xét nghiệm, hóa chất, kỹ thuật phân tích
- Điều kiện phân tích khác nhau: nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng
- Tiêu chuẩn lựa chọn đối tượng khỏe mạnh khác nhau
- Quần thể bệnh nhân khác nhau
- Cách chuẩn bị và thu thập mẫu khác nhau
Một kết quả xét nghiệm bình thường không đồng nghĩa với khỏe mạnh (không bị bệnh): Nếu kết quả xét nghiệm nằm trong khoảng tham chiếu, thì đây là dấu hiệu tốt, nhưng không hoàn toàn chắc chắn không bị bệnh. Nhiều xét nghiệm có khoảng tham chiếu chồng chéo giữa bị bệnh và không bị bệnh, bởi vậy vẫn có khả năng bị bệnh nhưng kết quả xét nghiệm nằm trong dải bình thường, đặc biệt ở giai đoạn đầu của một số bệnh.
Một kết quả xét nghiệm bất thường chưa thể khẳng định là bị bệnh: Bởi vì khoảng tham chiếu là một khái niệm thống kê, được xây dựng dựa trên khoảng 95% những người khỏe mạnh, như vậy sẽ có 5% người hoàn toàn khỏe mạnh nhưng có kết quả nằm ngoài khoảng tham chiếu. Những người này không nhất định có bệnh, chỉ là họ khác biệt với số đông. Tuy nhiên, kết quả xét nghiệm bất thường là tín hiệu cảnh báo về khả năng bệnh tật có thể xảy ra, đặc biệt là giá trị nằm xa so với khoảng tham chiếu.
Tác giả: Lê Văn Công – Chuyên viên quản lý sản phẩm Phương Đông
Tài liệu tham khảo:
1. http://www.clinlabnavigator.com/reference-ranges.html
2. https://labtestsonline.org/articles/laboratory-test-reference-ranges
