HỒNG CẦU LƯỚI VÀ CÁCH SỬ DỤNG CHỈ SỐ HỒNG CẦU LƯỚI TRÊN LÂM SÀNG

Hồng cầu lưới là các hồng cầu non mới được giải phóng từ tuỷ xương ra máu ngoại vi. Sự xuất hiện của hồng cầu lưới ở máu ngoại vi là chỉ điểm cho thấy quá trình tạo hồng cầu có hiệu quả, điều đó có nghĩa là tuỷ xương phản ứng tốt với tình trạng thiếu máu.

Hình ảnh: Quá trình phát triển của dòng hồng cầu

1. Hồng cầu lưới là gì

Hồng cầu lưới là các hồng cầu non mới được giải phóng từ tuỷ xương ra máu ngoại vi. Sự xuất hiện của hồng cầu lưới ở máu ngoại vi, là chỉ điểm cho thấy quá trình tạo hồng cầu có hiệu quả, điều đó có nghĩa là tuỷ xương phản ứng tốt với tình trạng thiếu máu. Có mối tương quan thuận giữa tăng tổng hợp và giải phóng hồng cầu lưới từ tuỷ xương ra máu ngoại vi khi có tình trạng thiếu máu.

Hình ảnh: Mối tương quan giữa thiếu máu và sự tăng sinh hồng cầu lưới ở máu ngoại vi

 Có thể dễ dàng xác định được hồng cầu lưới ở máu ngoại vi bằng cách nhuộm với thuốc nhuộm xanh methylene (hoặc có thể dùng xanh cresyl). Đặc điểm hồng cầu lưới sau nhuộm: Có những sợi ARN mảnh như sợi chỉ, nằm trong bào tương của các hồng cầu non

Hình ảnh: Hồng cầu lưới sau khi nhuộm với xanh cresyl

Sau 24 giờ ở máu ngoại vi, hồng cầu lưới sẽ "chín" và trở thành hồng cầu trưởng thành. Sự trưởng thành xảy ra được là nhờ sự giúp đỡ của đại thực bào ở lách. Số lượng hồng cầu lưới được tính theo tỷ lệ % hồng cầu lưới so với hồng cầu trưởng thành ở máu ngoại vi (bình thường < 3%, chỉ số này ở Việt Nam là 0.6-1.8%).

2. Cách tính toán chỉ số hồng cầu lưới hiệu chỉnh (Corrected Reticulocyte count)

Việc sử dụng tỷ lệ % hồng cầu lưới (%RET) có thể dẫn tới đánh giá sai lầm tình trạng đáp ứng của tủy xương với thiếu máu, bởi nó sẽ cho ra một kết quả tăng giả tạo.

Ví dụ:

Hình ảnh: Tỷ lệ % hồng cầu lưới trong trường hợp bình thường và thiếu máu. Hồng cầu lưới được minh họa là các tế bào xanh nhạt theo hướng mũi tên đỏ.

 Do vậy, tỷ lệ % hồng cầu lưới phải được hiệu chỉnh để phù hợp mức độ thiếu máu. Như vậy, ta có chỉ số hồng cầu hiệu chỉnh (CRC, corrected reticulocyte count)

Trong đó:

CRC – Chỉ số hồng cầu lưới hiệu chỉnh

Ret.count – Tỷ lệ % hồng cầu lưới của bệnh nhân

Hct.patient – Thể tích khối hồng cầu của bệnh nhân, đơn vị %

Hct normal – Giá trị bình thường của Hct (nam = 45%, nữ = 40%)

Ví dụ: Bệnh nhân nam giới, có Hct 15%, %Ret là 18. Chỉ số hồng cầu lưới hiệu chỉnh tính được: CRC = 18 x 15 / 45 = 6%

3. Ý nghĩa của chỉ số hồng cầu lưới hiệu chỉnh (CRC)

KHI CHỈ SỐ HỒNG CẦU LƯỚI HIỆU CHỈNH CRC ≥ 3%

Cho thấy tuỷ xương phản ứng tốt với tình trạng thiếu máu (quá trình sinh sản hồng cầu có hiệu quả). Ví dụ về sinh máu có hiệu quả: Thiếu máu tan máu (bệnh hồng cầu hình liềm HbS), sau điều trị thiếu máu thiếu sắt bằng bổ sung sắt.

KHI CHỈ SỐ HỒNG CẦU LƯỚI HIỆU CHỈNH CRC < 3%

Chỉ ra tuỷ xương phản ứng kém với tình trạng thiếu máu, quá trình sinh sản hồng cầu không hiệu quả. Ví dụ sinh máu kém hiệu quả: thiếu máu thiếu Fe không điều trị; thiếu máu mạn tính; thiếu folate (B9); suy tuỷ xương.

Tác giả: Lê Văn Công – Chuyên viên quản lý sản phẩm Phương Đông

Tài liệu tham khảo: Edward F. Goljan, Review Pathology 4th Edition